ศาสตราจารย์เฉลิม นาคีรักษ์ ศิลปิน แห่งชาติ สาขาทัศนศิลป์ด้านจิตรกรรม เกิดเมื่อวันที่ ๒๑ กันยายน ๒๔๖๐ ที่อำเภอตระการพืชผล จังหวัดอุบลราชธานี บิดาชื่อ นายแดง มารดาชื่อ นางค่ำ บิดาของท่านเป็นเสมียน มารดาทำนา
ท่านได้ใช้ชีวิตในสิ่งแวดล้อมชนบทและธรรมชาติ มีความสนใจในการวาดและเขียนภาพตั้งแต่เด็ก ไม่ปรากฏว่าพี่น้องของท่านดำเนินชีวิตอย่างท่าน ส่วนใหญ่แล้วรับราชการหรือไม่ก็ทำนา มีท่านเพียงคนเดียวที่ศึกษาในด้านวิชาศิลปะ เป็นศิลปิน
ศาสตราจารย์ เฉลิม เริ่มปฏิบัติงานด้านศิลปะอย่างจริงจัง เมื่อเข้าศึกษาที่โรงเรียนเพาะช่าง และได้ปฏิบัติงานอย่างต่อเนื่องตลอดมา ท่านทำงานทั้ง ๒ แบบ คือ แบบสากลซึ่งเป็นแบบสมัยใหม่ และแบบที่ท่านเรียกว่า แบบประเพณีประยุกต์
ขบวนเกวียนหยุดพักระหว่างทาง สีน้ำมันบนผ้าใบ ขนาด - พ.ศ. ๒๕๐๘
ภาพถ่ายขาวดำสะสมของอาจารย์จำนง ฉ่ำบุญรอด
ใน เรื่องเทคนิคและวัสดุนั้น ท่านเขียนสีน้ำ สีน้ำมัน และสีพลาสติก เรื่องราวที่เขียน ได้แก่ ดอกไม้ หุ่นนิ่ง ทิวทัศน์ ภาพคน ในแบบสากลสมัยใหม่ เรื่องที่เกี่ยวกับประเพณีและวัฒนธรรมไทยในชนบทนั้น ส่วนใหญ่จะเขียนในแบบประเพณีประยุกต์
ผลงานส่วนใหญ่เขียนด้วยสีน้ำและสีน้ำมัน ในด้านสีน้ำมันท่านเขียนได้ดีเป็นพิเศษ จนได้รับคำชมเชยจากศาสตราจารย์ศิลป พีระศรี ท่านเป็นศิลปินและครูสอนศิลปะผู้บุกเบิกคนสำคัญคนหนึ่งของยุคสมัยใหม่ของไทยเรา งานศิลปะแบบประเพณีประยุกต์นั้นท่านเขียนด้วยสีน้ำมันตั้งแต่ พ.ศ. ๒๕๐๐ โดยมีหลักการเขียนภาพ ดังนี้
๑. อุดมคติ ศิลปะ ประเพณีมี ๒ มิติ คือ เส้นและสีแบน ภาพคนจะมีลีลาอ่อนช้อยและแสดงความรู้สึกด้วยท่าทาง ใบหน้าไม่แสดงความรู้สึก เน้นให้เด่นชัดและเกิดความรู้สึกด้วยการตัดเส้น ภาพคนจะมีความรู้สึกว่ามีความเป็นไปได้อย่างสมจริง ทางกายวิภาค ศิลปะสากลมี ๓ มิติ คือ เส้น สี และแสงเงา ภาพจะมีความรู้สึกว่ามีชีวิตเหมือนที่เป็นอยู่ในธรรมชาติจริง
ข้อเสนอเพื่อการพัฒนาของท่าน คือ ควรให้คง ๒ มิติ คือ เส้นและสีแบน ลีลาอ่อนช้อย เน้นความรู้สึกด้วยเส้นไว้ ให้เพิ่มการแสดงออกทางใบหน้า และบรรยากาศ อย่างแบนบาง
ประเพณีวิ่งควาย สีน้ำมันบนผ้าใบ ขนาด - พ.ศ. ๒๕๐๘
บ้านศิลปิน
๒. องค์ประกอบศิลปะ ศิลปะ ประเพณีไม่มีเส้นระดับตา เขียนอย่างตานก คือ มองจากบนลงล่าง ในภาพเดียวกันจัดองค์ประกอบหลายเรื่องด้วยเส้นกั้น เป็นการเขียนแบบเล่าเรื่อง แต่ละเรื่องมีความสำคัญ พอ ๆ กัน ภาพจะมีลักษณะแบบศิลปะสากล ที่ใช้เส้นระดับตา เขียนอย่างตามองเห็น มีใกล้ไกลตื้นลึกเหมือนธรรมชาติ ภาพจะมีลักษณะกลม มองเห็นได้รอบตัว จัดองค์ประกอบเพียงเรื่องเด่นเรื่องเดียว นอกนั้นลดความสำคัญลงไปตามลำดับ
ข้อเสนอแนะเพื่อการพัฒนาของท่าน คือ ควรคงการวางภาพแบบตานกไว้ ให้เพิ่มความสำคัญของการวางภาพประธาน ให้ชัดเจนยิ่งกว่าแต่ก่อน เรื่องรองลงมาให้ลดความสำคัญลง
๓. การจัดสี ศิลปะ ประเพณีใช้สีแบนเรียบ สดใส ในภาพคนและสัตว์ ภาพสิ่งก่อสร้าง ฉากหลังที่ประกอบด้วยธรรมชาติจะมืดหรืออ่อนปิดทองในภาพ ที่ต้องการเชิดชูศิลปะสากล ใช้สีสดใส อ่อนแก่ ใกล้ไกล ตื้นลึก กลมกลืน เน้นให้เด่นด้วยคุณค่าของสี มีบรรยากาศ
ข้อเสนอแนะเพื่อการพัฒนาของท่าน คือ ให้คงสีแบบสดใสฉากหลังมืดหรือสว่าง จะมีปิดทองหรือไม่ก็ได้ ให้เพิ่มสีอ่อนแก่ และบรรยากาศแบน ๆ
๔. ภาพคน ศิลปะประเพณี ภาพคนมีลีลาอ่อนช้อย แสดงความรู้สึกด้วยอาการและท่าทาง รูปร่าง ส่วนสัดสมจริงทางกายวิภาค ไม่แสดงความรู้สึกทางใบหน้า ศิลปะสากลภาพคนสัตว์ ท่าทางความรู้สึกเป็นไปอย่างธรรมชาติ รูปร่างส่วนสัดกล้ามเนื้อถูกต้องตามหลักกายวิภาค การแสดงออกทางใบหน้าชัดเจน
ข้อเสนอแนะเพื่อการพัฒนาของท่าน คือ ควรคงความอ่อนช้อยของลีลา แสดงความรู้สึกด้วยอาการและท่าทางรูปร่าง สัดส่วน ที่สมจริงทางกายวิภาค ให้เพิ่มความรู้สึกของใบหน้าขึ้น
ขี่ม้า สีน้ำมันบนผ้าใบ ขนาด - พ.ศ. ๒๕๐๙
ภาพถ่ายสะสมของอาจารย์วิวัฒน์ กุลจันทร์
๕. บรรยากาศ ศิลปะ ประเพณี ไม่แสดงความรู้สึกทางบรรยากาศ คงเป็นลักษณะสีแบนสดใส แสดงสีอ่อนแก่ ตื้นลึก มีบรรยากาศใกล้ไกล และรอบ ๆ ตัวเหมือนที่ปรากฏในธรรมชาติ
ข้อเสนอแนะเพื่อการพัฒนาของท่าน คือ ควรเพิ่มบรรยากาศผสมเข้าไปบ้าง เพื่อให้ภาพดูนุ่มนวลขึ้น แต่ให้คงสภาพสีแบนสดใสไว้ ตัดเส้นด้วยสีอ่อนแก่
๖. ความซาบซึ้งในความงาม ศิลปะประเพณี ความประทับใจในความงามจะไม่ดึงดูดความรู้สึกทันทีที่พบเห็น ความซาบซึ้งจะค่อย ๆ ทวีขึ้น เมื่อได้พิจารณาถึงส่วนประกอบต่าง ๆ อย่างละเอียด
เริ่ม จากการจัดวางภาพซึ่งเป็นแบบตานก การจัดวางสี การลำดับเรื่องราวซึ่งเริ่มจากบนลงล่าง หรือจากซ้ายไปขวา ประธานของภาพจะเป็นสิ่งก่อสร้างหรือภาพคน ซึ่งเป็นตัวแปลความหมายของเรื่อง
ภาพ สัตว์หรือธรรมชาติอื่น ๆ เป็นส่วนหนุนภาพที่ได้รับการยกย่องว่าเป็นชั้นเยี่ยม จะอยู่ที่มาตรฐานและฝีมือการเขียนรูปคนและสัตว์ ซึ่งจะเป็นทั้งให้ความซาบซึ้ง และนำทางของความเข้าใจในเรื่องราว เช่น พิจารณารูปร่าง ส่วนสัด หน้าตา ท่าทาง ลีลาอ่อนช้อย
เหมาะกับสภาพความรู้สึกนั้น ๆ การตัดเส้นเฉียบขาด ถ้ารูปคนและสัตว์อยู่ในขั้นมาตรฐาน ส่วนประกอบอื่น ๆ ก็ย่อมมีมาตรฐานดีด้วย เมื่อทำความเข้าใจในส่วนต่าง ๆ ดังกล่าวแล้ว เชื่อได้ว่าความซาบซึ้งในความงามจะบังเกิดขึ้น
ความ รู้สึกแน่นอนในศิลปะสากล ความประทับใจในความงามของศิลปะสากล อันมีรากฐานมาจากการมองเห็น สำนึกและซาบซึ้งในความงามของธรรมชาติ ซึ่งมนุษย์คุ้นเคยอยู่ทุกเมื่อเชื่อวัน จะทำให้ประทับใจและซาบซึ้งในความงามได้โดยอัตโนมัติ
การจัดวางภาพก็ ไม่สลับซับซ้อนและสร้างปัญหา จะแสดงเรื่องใดก็จัดวางภาพ จัดวางสี เรื่องนั้นให้เด่นเฉพาะ เรื่องอื่น ๆ เป็นส่วนประกอบจัดให้เป็นรองลงไป จึงดูไม่สับสนเข้าใจง่าย
รดน้ำสังข์ สีโปสเตอร์บนกระดาษ ขนาด - พ.ศ. ๒๕๑๓
ปฏิทินโรงงานยาสูบ
ข้อเสนอแนะเพื่อการพัฒนาของท่าน คือ ศิลปะ ประเพณี มีอุดมคติการจัดวางภาพแบบตานก และเล่าเรื่องจากบนลงล่าง หรือซ้ายไปขวา ซึ่งขัดกับความรู้สึก และธรรมชาติของการมองเห็น จึงทำให้สับสน และเข้าใจซาบซึ้งความงามในศิลปวัฒนธรรมของเราได้ไม่รวดเร็ว
ควรประยุกต์บางส่วนที่สับสนให้เข้าใจได้ง่ายขึ้น เช่น การจัดวางภาพที่เป็นประธานของเรื่องให้เด่นกว่าภาพส่วนอื่น ๆ ส่วน รองลงไปให้จัดเป็นส่วนส่งเสริมและสนับสนุนให้ภาพประธานเด่นขึ้น และให้คงรักษาการจัดภาพแบบตานกไว้ ให้เพิ่มความมีชีวิตชีวาขึ้นบ้าง
แห่เทียนพรรษา ขนาด - พ.ศ. ๒๕๒๒
ลอยกระทง สีน้ำมันบนผ้าใบ ขนาด - พ.ศ. ๒๕๑๙
สำนักงานคณะกรรมการวัฒนธรรมแห่งชาติ
หนุ่มสาวเก็บบัว สีน้ำมันบนผ้าใบ ขนาด - พ.ศ. ๒๕๒๒
ภาพสไลด์สะสมของอาจารย์วิวัฒน์ กุลจันทร์
สาวเก็บบัว สีน้ำมันบนผ้าใบ ขนาด - พ.ศ. ๒๕๑๘
งานศิลปกรรมธนาคารกสิกรไทย
เก็บบัว สีน้ำมันบนผ้าใบ ขนาด - พ.ศ. ๒๕๒๘
สำนักงานคณะกรรมการวัฒนธรรมแห่งชาติ
แข่งเรือยาว สีน้ำมันบนผ้าใบ ขนาด - พ.ศ. ๒๕๒๗
ภาพสไลด์สะสมของอาจารย์วิวัฒน์ กุลจันทร์
สงกรานต์หนุ่มสาว สีน้ำมันบนผ้าใบ ขนาด - พ.ศ. ๒๕๑๘
ศูนย์ศิลปะสยาม ดิเอ็มโพเรี่ยม
ขี่ม้าก้านกล้วย สีน้ำมันบนผ้าใบ ขนาด - พ.ศ. ๒๕๓๔
สำนักงานคณะกรรมการวัฒนธรรมแห่งชาติ
งูกินหาง สีน้ำมันบนผ้าใบ ขนาด - พ.ศ. ๒๕๑๕
ภาพสไลด์สะสมของอาจารย์วิวัฒน์ กุลจันทร์
สงกรานต์ สีน้ำมันบนผ้าใบ ขนาด - พ.ศ. -SOMBAT GALLERY คุณสมบัติ วัฒนไทย
ตลาดน้ำยามเช้า สีน้ำมันบนผ้าใบ ขนาด - พ.ศ. ๒๕๒๖Private Collection U.S.A.
ครกกระเดื่อง สีน้ำมันบนผ้าใบ ขนาด ๔๗ x ๕๙ ซม. พ.ศ. ๒๕๒๔
ศูนย์ศิลปะสยาม คุณวิรัช ธรรมถาวรวนิช
แห่นาคไปบวช สีน้ำมันบนผ้าใบ ขนาด - พ.ศ. -SOMBAT GALLERY คุณสมบัติ วัฒนไทย
ตลาดนัดสนามหลวง สีน้ำมันบนผ้าใบ ขนาด ๔๗.๕ x ๖๐ ซม. พ.ศ. ๒๕๑๖
ธนาคารไทยพาณิชย์ จำกัด (มหาชน)
ตลาดนัดสนามหลวง สีน้ำมันบนผ้าใบ ขนาด - พ.ศ. ๒๕๒๗
ผลงานสะสมของคุณประสาน-กัลยาณี ทะรักษา
นาเกลือ สีน้ำมันบนผ้าใบ ขนาด - พ.ศ. ๒๕๒๖
ภาพสไลด์สะสมของอาจารย์วิวัฒน์ กุลจันทร์
สาวตำข้าว สีน้ำมันบนผ้าใบ ขนาด - พ.ศ. -
โปสเตอร์สะสมของคุณมานพ ศุภนาม
งานบุญแห่บั้งไฟ สีน้ำมันบนผ้าใบ ขนาด - พ.ศ. ๒๕๒๖
ภาพสไลด์สะสมของอาจารย์วิวัฒน์ กุลจันทร์
ทำบุญขึ้นปีใหม่ สีน้ำมันบนผ้าใบ ขนาด - พ.ศ. ๒๕๑๘
ภาพโปสเตอร์สะสมของอาจารย์ปัญญา เพ็ชรชู
เล่นว่าวสนามหลวง สีน้ำมันบนผ้าใบ ขนาด - พ.ศ. ๒๕๒๒
งานศิลปกรรมธนาคารกสิกรไทย
ขี่ม้าก้านกล้วย สีน้ำมันบนผ้าใบ ขนาด ๖๐ x ๘๘ ซม. พ.ศ. ๒๕๒๒
ธนาคารไทยพาณิชย์ จำกัด (มหาชน)
เด็กตีวงล้อ สีน้ำมันบนผ้าใบ ขนาด - พ.ศ. ๒๕๒๔Private Collection U.S.A.
ก่อพระเจดีย์ทราย สีน้ำมันบนผ้าใบ ขนาด - พ.ศ. ๒๕๒๒
ภาพสไลด์สะสมของอาจารย์วิวัฒน์ กุลจันทร์
ถวายพุ่มดอกไม้ สีน้ำมันบนผ้าใบ ขนาด - พ.ศ. ๒๕๒๒
ภาพสไลด์สะสมของอาจารย์วิวัฒน์ กุลจันทร์
ชนไก่ สีน้ำมันบนผ้าใบ ขนาด - พ.ศ. ๒๕๒๗
ภาพสไลด์สะสมของอาจารย์วิวัฒน์ กุลจันทร์
เรียบเรียงจากหนังสือ ๘๔ ปีชาตกาล ศาสตราจารย์เฉลิม นาคีรักษ์ ศิลปินแห่งชาติ
อ้างอิงจาก http://www.oknation.net/blog/phaen/2009/10/03/entry-1
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น